Op Valentijnsdag typt Lieke jouw liefdesbrief

Wie schrijft er nog liefdesbrieven in whatsapp-tijden? De Groningse Lieke van den Krommenacker typt ze op bestelling. Op locatie. Zeker ook op Valentijnsdag. ‘Klanten delen hun diepste zieleroerselen met mij.’

Door Karin Sitalsing

Pinkpop, 2017. In de ‘Garden of Love’ tikken Lieke van den Krommenacker (39) en haar vriendinnen Franka en Judith liefdesbrieven op ouderwetse typemachines – tikkerdetikkerdetik tsjieng! – als er ineens een jonge vrouw voor hun neus staat met een brace om haar linkerbeen. Op haar arm staat een klok getatoeëerd, over haar schouders hangt een leren tas.

“In al die dingen leefde haar man voort’’, vertelt Lieke. De tas was gemaakt van zijn jas, de klok gaf het tijdstip van zijn overlijden aan. En in de brace zat hijzelf. In een boterhamzakje.’’

De jonge weduwe had de as van haar man meegesmokkeld om hem die middag uit te strooien, tijdens het optreden van de Amerikaanse blueszanger Seasick Steve. Vijf jaar eerder zagen ze hem, het was hun eerste Pinkpop samen, en nu was het hun laatste.

Konden de dames een brief aan haar man schrijven?

Tranen in de ogen

Er zijn altijd verhalen die je raken, zegt Lieke. ‘‘Maar bij deze zaten we allemaal met tranen in de ogen. Zij was zo stoer, zo enorm krachtig. Het was verdrietig, maar ook hoopvol om te zien hoe ze dóór kon leven na zoiets traumatisch.’’

Eerder dat jaar, tijdens de Boekenweek, had de lokale boekhandel aan Lieke gevraagd om in de winkel liefdesbrieven te tikken voor klanten. Dit wil ik elke week wel doen, verzuchtte ze die avond doodop en zielsgelukkig tegen vriendinnen. “Dan dóe je dat toch!” riep er eentje. Iemand kende iemand die weer iemand kende bij Pinkpop, en zo kwam, zoals dat gaat, van het een het ander.

Hartjesconfetti

Sindsdien klapte ze al op menig festival of evenement haar tafeltje uit. Soms met hulp van vriendinnen, soms alleen, maar altijd met retro-typemachines en een tafel vol parafernalia: hartjesconfetti, stickers, stempels, pleisters voor gebroken harten, dozen tissues, een plantje, een pot hartjessnoepjes. Wie een brief wil, mag aanschuiven en vertellen hoe wat en waarom. Lieke is, als ze geen liefdesbrieven schrijft, journalist, dus getraind om door te vragen. Eigenlijk ligt het heel dicht bij het journalist-zijn, zegt ze: je stelt vragen, let op hoe mensen kijken, wanneer ogen gaan twinkelen, een stem onvast wordt. ‘‘Ik luister altijd goed naar welke woorden ze zelf gebruiken. Je hebt snel door of hun toon heel ernstig is, of juist met zelfspot of een knipoog. Ik doe mijn best om hun eigen stem zo dicht mogelijk te benaderen.’’

Als Lieke genoeg weet, gaat ze tikken; de klant zit gerust een half uur geduldig te wachten. Dat trage is onderdeel van het ritueel. ‘‘Alles gaat zo snel nu, echte aandacht is schaars geworden. Terwijl een halfuurtje onversneden aandacht zo goed is voor je ziel.’’

Daarom ook de typemachines. Ze zijn, naast ontzettend leuk natuurlijk, ook langzaam, elke brief is uniek en je hebt geen backspaceknop om dingen ongedaan te maken – het lijkt het leven zelf wel. Als ze een tikfout maakt zet ze er xxx-jes doorheen. ‘‘Ik wil graag dat het een mooi cadeau is. Mensen zien en waarderen hoeveel werk het is. En ook andersom is het waardering. De klanten delen hun diepste zieleroerselen met mij. Dat vlugvlug optikken en in een saaie kantoorenvelop stoppen zou oneerbiedig zijn. De liefde mag je niet tekort doen.’’

Liefde is mooi en doodeng

Wat haar raakt is de openheid waarmee mensen vertellen, op een druk festival, soms terwijl omstanders meeluisteren. ‘‘Misschien juist wel omdát ik ze verder niet ken’’, filosofeert Lieke. ‘‘Ik zie ze nooit meer en ik oordeel niet. En, hoe gezellig en vrolijk het er ook uitziet met al die typemachines en pot snoep op tafel – het is wel degelijk serieus, geen act of gimmick. De liefde is mooi, maar ook doodeng en bedreigend en dat neem ik serieus. Er wordt vaak gezegd dat je vertrouwen moet verdienen, maar ik denk dat je het moet geven om het terug te krijgen.’’

Niet iedereen wil een brief voor een romantische geliefde. Er zijn ouders die hun kinderen schrijven, kinderen hun juffen en ook veel vrienden en vriendinnen die elkaar laten weten wat ze voor de ander betekenen. Mooi, zegt Lieke. ‘‘Vriendschappen zijn misschien wel de bijzonderste liefdes. Ze zijn minder voorwaardelijk en vaak duurzamer dan een romantische liefde. En tegelijkertijd zijn we geneigd om ze voor lief te nemen.’’

Sommigen bestellen een brief aan zichzelf. “Laatst nog, die prachtige, maar zo onzekere jonge vrouw die zichzelf maar bleef vergelijken met haar zus, met mensen op Instagram. Zij gaf zichzelf een brief cadeau die ze een paar dagen later, op haar verjaardag, wilde openmaken. Als zij nu door die brief, al is het maar één seconde, inziet dat ze precies goed zoals ze is – dat zou toch fantastisch zijn?’’

Lieke glimlacht.

“Weet je wat opvalt?” vraagt ze. “Ik merk dat veel mensen, al dan niet mét een relatie, zich hebben laten meeslepen door het leven en zich dan ineens afvragen: maar is dit wel het leven dat ik wil? En wie en waar ben ik zelf eigenlijk gebleven? Geen twee verhalen zijn hetzelfde, maar in essentie worstelen we allemaal met hetzelfde. Met de vraag hoe je dat nu eigenlijk doet, leven.’’

Hoe zou het met ze zijn?

Na zo’n schrijfsessie moet ze altijd even bijkomen, ze praat na met haar medeschrijvers, of thuis, met haar eigen liefde. En aan sommige briefschrijvers denkt ze nog wel eens terug: hoe zou het met ze zijn? Met de vrouw die een brief liet schrijven aan haar overleden paard, bijvoorbeeld. Of de nuchtere Groningse die nu een Disney-achtig sprookjesleven leidt in de Verenigde Staten. Of het elfjarige jongetje dat haar advies vroeg: hoe moest hij nu vragen of zij hem ook leuk vond?

Want ja, de verhalen die ze hoorde, tijdens al de sessies op al die plekken. Oude liefdes, jonge liefdes. Gevonden liefdes, verloren liefdes, verloren aan de dood of juist aan het leven. Laatst stapte er een vrouw binnen: “Hoi, ik wil graag een brief voor mijn man en zijn minnares.” Lieke lacht. ‘‘We zaten toen met drie schrijvers en iedereen keek op. Toen hebben we een fles wijn opengetrokken terwijl zij haar verhaal deed.” De vrouw stuurde haar later een mail: zowel echtgenoot als minnares was verbaasd, verrast en ontroerd geweest door de brief, door haar oprechte zegen.

Soms hoort ze nog iets terug van mensen voor wie ze brieven schrijft. Eén meisje mailde haar dat ze de brief ging inlijsten. Een man geloofde niet dat zijn vrouw de brief níet zelf geschreven had, zo dicht naderde die haar toon en taalgebruik. En er was die man die een brief bestelde voor een dierbare die in een kliniek zit. ‘‘Gisteren zei ze nog dat ze een euthanasiepil wilde slikken. Vandaag ging ze, toen ze mij uitliet, gemotiveerd naar een sessie arbeidstherapie.’’

De reacties, zowel achteraf als ter plaatse, aan de tafel, ontroeren Lieke. Ze zag cynici smelten, de grootste monden veranderen in de kleinste hartjes. ‘‘Praten over de liefde maakt iedereen zachter. Het ontwapent.’’

Brievenkoningin

Als het aan de brievenkoningin ligt is dit nog maar het begin. Dolgraag wil ze mensen bereiken die haar niet zo gemakkelijk zelf weten te vinden, omdat ze op geliefdeloze plekken zijn, zoals de gevangenis of de daklozenopvang. En dit voorjaar begint ze met vriendin Anne Brouwer ‘de Liefdes(b)ode’: eens per maand gaan ze rondtoeren door Leeuwarden om eenzaamheid te bestrijden. Bij elke brief komt een lege ansichtkaart en een gefrankeerde envelop, zodat de ontvanger iets kan door- of terugsturen, een lieve kettingreactie. De JA/JA-stickers (JA, ik wil liefde ontvangen/JA, ik wil liefde geven) zijn in de maak.

“Weet je”, zegt ze. ‘‘Er is zo veel aan de hand in de wereld. Grote dingen waar ik veel over nadenk. Het klimaat, racisme. Oorlogen, vluchtelingen. Actievoeren is niet mijn stijl en ik word naar van naar nieuws. Maar ik schrijf, mijn hele leven lang schrijf ik brieven, en dat is wat ik kán. Op minischaal, binnen mijn eigen invloedscirkel, voor heel even de nadruk leggen op aandacht en goedheid en liefheid. Onrebels rebels zijn.’’

Verschenen in Trouw – 9 februari 2019